Αλίκη: έρχομαι πολύ ενθουσιασμένη απόψε στη συνάντησή μας!! Έχω νέα από το pyranxas!!
- Σ: μμμ...αναπτύσσεται δεσμός μεταξύ μαθητικής εφημερίδας και Βιο-λογίας;
Αλίκη: μάλιστα, έχει υλοποιηθεί η στήλη “Η Αλίκη στη χώρα της Βιολογίας” και φιλοξένησε ορισμένα ενδιαφέροντα άρθρα.
- Σ: εμπλούτισες λοιπόν τις γνώσεις σου για τη Βιο-λογία μέσω της στήλης;
Αλίκη: γι' αυτό ακριβώς θέλω να σου μιλήσω! Καθώς έμαθα μερικά πράγματα για το νευρικό σύστημα και τη λειτουργία του από τον νευρολόγο που επισκέφτηκε το σχολείο, αντιλαμβάνομαι πολύ καλύτερα την έννοια της “συνεργασίας” και της “αλληλεπίδρασης”, που μου είχες αναφέρει στην πρώτη μας συνάντηση. Ψάχνοντας λοιπόν στον τύπο για σχετικά θέματα, εντόπισα την “Συμπεριφορική Βιολογία” (κλάδος της Βιο-λογίας) καθώς και την “Οργανωσιακή Συμπεριφορά” (αντικείμενο της Ψυχολογίας).
- Σ: πολύ ενδιαφέροντα μου ακούγονται αυτά τα ονόματα ! Πρόκειται δηλαδή για τη βιολογία που μελετά τη συμπεριφορά των οργανισμών, ας πούμε σε συνθήκες stress ή σε περιόδους γονιμότητας, και από την άλλη την ψυχολογία πίσω από τη συμπεριφορά όλων μας σε οργανωμένες δομές, για παράδειγμα στο σχολείο. Μπράβο Αλίκη, νέα πεδία έρευνας και σκέψης!! Διάβασες κάτι που σε ενθουσίασε να υποθέσω;
Αλίκη: Ακριβώς! Πώς με καταλαβαίνεις! Οι περιγραφές από μένα είναι περιττές, το ζήτημα που ερευνήθηκε εδώ είναι ο ρατσισμός και η επίδρασή του στη σκέψη! Δες:
Πολλά έχουν γραφτεί για τις αιτίες και τον κοινωνικό αντίκτυπο των ρατσιστικών προκαταλήψεων. Πρόσφατα όμως αποκαλύφθηκε και μια άλλη, άγνωστη μέχρι τώρα πτυχή αυτού του σοβαρότατου φαινομένου, η οποία έχει να κάνει με τις γνωσιακές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι στερεοτυπικές αντιλήψεις περί εθνικής ή άλλης ταυτότητας στον ίδιο τον φορέα τους, και μάλιστα στην ίδια τη νοητική του δραστηριότητα.
Πρόσφατα δημοσιεύθηκε στο έγκυρο περιοδικό «Psychological Science» μια ενδιαφέρουσα έρευνα που έγινε από την ψυχολόγο Carmit Tadmor και την ομάδα της στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Οι ερευνητές αποφάσισαν να προσεγγίσουν το θέμα του ρατσισμού από γνωσιακή σκοπιά, αποδεικνύοντας για πρώτη φορά ότι τα άτομα που είναι προσκολλημένα σε στερεοτυπικές κατηγοριοποιήσεις του τύπου λευκός-έγχρωμος, άνδρας-γυναίκα, ντόπιος-αλλοδαπός κ.λπ. υστερούν σε επινοητικότητα και σε ικανότητα επίλυσης προβλημάτων σε σχέση με τα άτομα που δεν υιοθετούν τέτοια στερεότυπα. Μάλιστα, αποδίδουν αυτήν την υστέρηση στη νοητική αδιαλλαξία που συνεπάγεται η υιοθέτηση ρατσιστικών ή φυλετικών στερεοτύπων, ένα είδος νοητικού ευνουχισμού που εμποδίζει τους ρατσιστές να σκέφτονται ελεύθερα και χωρίς προκατασκευασμένες ιδέες.
Η Tadmor, η οποία διδάσκει Οργανωσιακή Συμπεριφορά (Organizational Behavior, επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τη μελέτη της συμπεριφοράς των εργαζομένων σε οργανισμούς-επιχειρήσεις καθώς και των παραγόντων που επηρεάζουν την απόδοση των ανθρώπων στο εργασιακό περιβάλλον), θέλησε να μετρήσει τις επιπτώσεις που έχει στη δημιουργικότητα ο «ουσιοκρατικός ρατσισμός» (racial essentialism), η αντίληψη δηλαδή σύμφωνα με την οποία ορισμένα άτομα κατατάσσονται σε συγκεκριμένες μειονότητες επειδή διαθέτουν ουσιώδη και αναλλοίωτα, δηλαδή «φυσικά», κοινά χαρακτηριστικά (φύλο, καταγωγή, εξωτερικά χαρακτηριστικά).
Για να το επιτύχει αυτό έκανε το εξής πείραμα: χώρισε 72 φοιτητές σε τρεις ομάδες. Στην πρώτη ομάδα έδωσε να διαβάσει μια πλαστή επιστημονική έρευνα που ήταν δήθεν υπέρ των ρατσιστικών ουσιοκρατικών απόψεων. Στη δεύτερη ομάδα έδωσε να διαβάσει μια έρευνα που ήταν εναντίον αυτών των απόψεων. Και στην τρίτη ομάδα έδωσε να διαβάσει μια πραγματική μελέτη για τις ιδιότητες του νερού. Κατόπιν υπέβαλε όλα τα άτομα σε ένα ψυχολογικό τεστ δημιουργικότητας που ονομάζεται Remote Associates Test (RAT): το υποκείμενο καλείται να βρει μια λέξη η οποία συνδέει μεταξύ τους άλλες, φαινομενικά άσχετες λέξεις (π.χ. ποια είναι η κοινή λέξη για το «πινγκ πονγκ», «τρώω» και «χαρτιά»; H λέξη «τραπέζι»). Αφού ολοκλήρωσαν το τεστ, οι συμμετασχόντες κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο που αποσκοπούσε στο να αξιολογήσει πόσο είχαν επηρεαστεί από τα άρθρα που τους είχαν δοθεί να διαβάσουν.
Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαιτέρως αποκαλυπτικά: τα άτομα που είχαν διαβάσει το πρώτο άρθρο είχαν χειρότερες επιδόσεις στο τεστ δημιουργικότητας από τα άτομα των δύο άλλων ομάδων. Κατά τους ερευνητές, αυτό αποκαλύπτει ότι ο ρατσιστικός τρόπος σκέψης δεν επηρεάζει μόνο το τι σκέφτονται οι άνθρωποι, αλλά και το πώς σκέφτονται, περιορίζοντας δραματικά τις νοητικές τους δυνατότητες. Η σχέση του ουσιοκρατικού ρατσισμού με τον περιορισμό της δημιουργικότητας εξηγείται από αυτά τα πειραματικά δεδομένα ως «νοητικό κλείσιμο» του ρατσιστή. Ο ουσιοκρατικός ρατσισμός τροποποιεί και περιορίζει τον τρόπο που σκέφτονται οι ρατσιστές και όχι τόσο το περιεχόμενο των σκέψεών τους.
Από το άρθρο “Κρετίνος; Είσαι και φαίνεσαι!” της Εφ των Συντακτών, Σπύρος Μανουσέλης, 17/02/2013
